صفحه 235

مسئله 1587- اگر دشمن بر شهرهاى مسلمانان و مرزهاى آن هجوم آورد، دفاع از آن به هر وسيله‏اى كه امكان داشته باشد، از بذل جان و مال، بر تمام مسلمانان واجب است و در صورت امكان، در اين امر اذن حاكم شرع لازم است و همچنين است در ساير مسائل دفاع كه بعداً ذكر مى‏شود.

مسئله 1588- اگر مسلمانان مطّلع شوند كه اجانب مى‏خواهند بر بلاد مسلمين استيلا پيدا كنند، چنانچه قدرت داشته باشند، واجب است از نفوذ آنها جلوگيرى كنند.

مسئله 1589- اگر به‌واسطۀ توسعۀ نفوذ سياسى، اقتصادى و تجارى اجانب يا روابط سياسى با آنها، خوف آن باشد كه تسلّط بر بلاد مسلمين پيدا كنند، بر مسلمانان واجب است نقشۀ آنان را به هم بزنند.

مسئله 1590- اگر در روابط تجارى با اجانب خوف آن است كه به بازار مسلمين صدمۀ اقتصادى وارد شود و موجب اسارت تجارى و اقتصادى شود، قطع این‌گونه روابط واجب است و این‌گونه تجارت حرام مى‏باشد.

مسئله 1591- اگر بعضى از مسئولين ممالك اسلامى موجب بسط نفوذ سياسى يا اقتصادى يا نظامى اجانب شود كه مخالف مصالح اسلام و مسلمانان است، يا موجب بسط اشاعۀ فحشا و گناهان بزرگ يا ترك واجبات شود، خود به خود عزل مى‏شود و بر مسلمانان لازم است با او مخالفت كنند و از اسلام و مصالح مسلمين دفاع كنند.

مسئله 1592- اگر كسى به خود انسان، يا ناموس، يا خويشان و بستگان او يا به مسلمانى ديگر به قصد كشتن يا تجاوز هجوم آورد، بر او واجب است به هر نحو كه ممكن است دفاع كند، هرچند منجر به كشتن مهاجم شود، ولى بايد سعى كند تا وقتى كه راه خفيف‌تر يا فرار ميسّر است، دست به كار شديد و خشن نزند. و همچنين است اگر دزدى به قصد بردن مال انسان يا بستگان او هجوم آورد.

مسئله 1593- اگر انسان نتواند به تنهايى از جان و ناموس خود دفاع كند، واجب است از ديگران‏ كمك بگيرد، هرچند از ظلمه باشند.

صفحه 236

مسئله 1594- اگر با رعايت مراتب دفاع، به طرف خسارت مالى يا نقص عضو وارد شود يا كشته شود، انسان ضامن نيست.

مسئله 1595- اگر انسان بر دزد يا شخص مهاجم پيروز شد به نحوى كه ديگر نمى‏تواند كارى انجام دهد، حقّ ندارد بى‏جهت او را بزند يا مجروح كند يا بكشد، و تعزير او با حاكم شرع است.

مسئله 1596- اگر كسى ببيند مردى با همسر او زنا مى‏كند و دانست كه زن با رضايت خود تسليم او شده، مى‏تواند هر دو را بكشد و قصاصى بر او نيست، ولى اگر نمى‏داند كه زن، خود تسليم او شده يا نه، كشتن‏ مرد جايز و كشتن زن جايز نيست.

مسئله 1597- اگر كسى به منظور اطّلاع بر ناموس و اسرار مردم به درون خانۀ آنان نگاه كند، واجب است او را منع كنند و اگر دست بر نداشت، به هر نحو شده جلوگيرى نمايند، ولو منجر به كور شدن يا كشته شدن او بشود.

مسئله 1598- اگر انسان احتمال بدهد يا بداند كه دفاع از اسلام و مسلمين يا از جان خود يا بستگان خود منجر به كشته شدن خودش خواهد شد، دفاع جايز بلكه گاهى واجب است.

مسئله 1599- اگر حيوان شخصى، به انسان حمله كند، او حق دارد از خود دفاع كند و اگر به حيوان خسارتى وارد شود، ضامن نيست.

مسئله 1600- اگر انسان خيال كرد كسى يا حيوانى، قصد هجوم به جان يا ناموس يا مال او را دارد و در مقام دفاع، خسارت مالى يا جانى به او وارد كرد، ولى بعد معلوم شد كه او چنين قصدى نداشته و انسان اشتباه كرده است، در اين صورت گناه ندارد، ولى ضامن خسارت است.